سنگ کلیه – سنگ کلیه (نفرولیتیازیس) ته نشینهای سخت و محکمی است که داخل
کلیه تشکیل میشود.این سنگها از نمکهای معدنی و اسیدی تشکیل میشوند.این سنگها
میتوانند هر قسمت از مجاری ادراری را درگیر کنند ، از کلیه گرفته تا مثانه را
میتوانند درگیر کنند.
حرکت سنگها میتواند
بسیار دردناک باشد ولی آسیب دائم به کلیه و مجاری وارد نمیکنند.بسته به
وضعیت شخصی که سنگ دارد چیزی جز مسکن ( برای سرکوب درد شدید ) و خوردن
مقادیر زیاد آب نیاز ندارد ولی گاهی نیاز به جراحی هم میباشد.
علائم سنگ کلیه
سنگ کلیه تا زمانی که حرکت نکند
علائمی ندارد ، ولی وقتی حرکت سنگ شروع شد آنوقت علائم آن شروع میشوند.برخی از
علائم سنگ کلیه عبارتند از :
– درد بسیار شدید در پهلوها و پشت کمر
– دردی که از پشت
کمر به شکم و کشاله ران تیر میکشد.
– دردی که شدتش
کم و زیاد میشود
– درد هنگام
ادراد کردن
– صورتی ، قرمز
یا قهوه ای بودن ادرار
– احساس لکه دار
بودن ادرار
– تهوع و استفراغ
– دستپاچکی
ادراری
– تعداد دفعات
ادرار کردن در روز خیلی زیاد باشد
– وجود تب
درد کلیه متغیر است.یعنی ممکن است
درد آن کم و زیاد شود ، یا ممکن است هر دفعه به جایی از بدن تیر بکشد ، مثلا یکبار
به شکم یکبار دیگر به ران تیر بکشد.
اگر این علائم را دیدید فورا به
پزشک مراجعه کنید :
– درد بسیار شدید که نمیگزارد
بنشینید.
– درد همراه با
تهوع و استفراغ
– درد همراه با
تب و لرز
– وجود خون در
ادرار
– درد در هنگام
ادرار کردن
عوامل مستعد کننده ی سنگ کلیه
– سابقه ی ابتلای خانوادگی : اگر شما در خانواده تان سابقه ی
سنگ کلیه دارید ، بیشتر احتمال دارد شما هم به سنگ کلیه دچار شوید.
– سن بیشتر از 40
سال : سنگ کلیه در هر سنی میتواند به وجود بیاید ولی بیشتر افراد بیشتر از 40 سال
را درگیر میکند.
– مرد بودن :
مردان نسبت به زنان شانس بیشتری برای مبتلا شدن به سنگ کلیه دارند.
– کم بودن آب بدن
: کم نوشیدن آب در طول روز ، زندگی کردن در جایی با آب و هوای گرم که باعث کم آبی
میشود
– رژیم غذایی :
خوردن غذاهای پر پروتئین ، پرقند و پرنمک میتواند فرد را مستعد سنگ کلیه کند.سدیم
بالا در رژیم غذایی میتواند باعث رسوب کلسیم در کلیه ها شود.
– چاقی : بالا
بودن شاخص توده
ی بدنی (BMI) ،
زیاد بودن وزن ، زیاد بودن اندازه ی دور کمر میتواند فرد را مستعد سنگ کلیه کند.
– بیماریهای
گوارشی و جراحی : عمل جراحی بایپس معده ، بیماری التهابی شکم ، اسهال مزمن ،
میتواند در روند جذب کلسیم و آب تاثیر بگزارد و باعث رسوب کلسیم در کلیه شود.
– دیگر شرایط :
اسیدوز توبولار کلیوی ، سیستئین اوری ، پرکاری غده پاراتیروئید ، بعضی از عفونتهای
دستگاه ادراری
آزمایشها و تشخیص سنگ کلیه
اگر دکتر به سنگ کلیه شک کند
میتواند آزمایشهایی برای شما بنویسد تا تشخیص او قطعی شود.مثل
:
– آزمایش خون :
آزمایش خون ممکن است بالا بودن کلسیم و اسیداوریک را درخون فرد آشکار کند.
– آزمایش ادرار :
میتوانند با این آزمایش مقادیر ترکیبات سنگ ساز را در ادرار اندازه گیری کنند.
– عکس برداری :
با روشهایی مثل x-ray و CT scan و سونوگرافی میتوان به وجود سنگ در
کلیه ی فرد پی برد.همچنین در روش پیلوگرافی داخل رگی ابتدا ماده ای حاجب را به
داخل رگهای بازو تزریق میکنند و سپس از کلیه عکس میاندازند ( همان عکس رنگی
).
– بررسی سنگ خارج
شده : ممکن است دکتر ترکیبات سنگ خارج شده را برای آزمایش بفرستد تا دقیقا بفهمد
چه چیزی عامل ایجاد سنگ بوده؟ اسید اوریک یا کلسیم و …
درمان و داروهای سنگ کلیه
درمان سنگ کلیه روشهای متفاوتی دارد
، همچنین به اندازه ی سنگ و ترکیب آن نیز بستگی دارد.
سنگهای کوچک و کم درد نیازی به درمانهای جراحی ندارند و با این روشها
قابل درمان هستند:
– نوشیدن آب : نوشیدن حدود 3-2 لیتر
آب در روز میتواند در خارج کردن سنگ کلیه کمک کننده باشد.مگر اینکه پزشکتان چیز
دیگری گفته باشد.
– استفاده از
مسکن ها : حرکت سنگ کلیه میتواند ایجاد درد کند.پزشکان معمولا برای تسکین درد
ایبوپروفن ، استامینوفن و یا ناپروکسن تجویز میکنند.
– داروهای خارج
کننده سنگ مثل آلفابلوکرها
سنگهای بزرگ و خیلی آزاردهنده با این روشها قابل درمان هستند:
– شکستن سنگ : پزشکان برای سنگهایی که
خیلی بزرگ هستند ممکن است روش SWL مخفف (shock wave
lithotripsy) را در نظر
بگیرند.در این روش برای شکستن سنگ از امواج صوتی استفاده میشود .این فرایند 45 تا
60 دقیقه طول میکشد و درد ملایمی ایجاد میکند برای همین ممکن است بیمار را بیهوش
کنند.عوارض SWF عبارتند از : خونریزی در کمر ،
خونریزی کلیه ها و درد بسیار شدید پس از شکسته شدن سنگ به علت حرکت آنها در مجاری
ادراری.
– عمل جراحی برای خارج کردن سنگ :
روشی که به آن "نفرولیتتومی از را پوست"
(percutaneous nephrolithotomy) میگویند. در این روش شکافهایی در پشت ایجاد میشود و
تلسکوپهای کوچکی وارد پوست میشود و سنگ را خارج میکنند.در این روش بیمار بیهوش
عمومی میشود.همچنین ممکن است چند روزی بیمار در بیمارستان بستری باشد.
– یورترواسکوپ (ureteroscope)
: در این روش
لوله ی کوچکی همرا با دوربین کوچک با آن از طریق پیشابراه بیمار وارد کلیه ی او
میشود و میتواند سنگ را بشکند.ممکن است بیهوشی عمومی یا موضعی نیاز باشد.
– عمل جراحی غده ی پاراتیروئید : غدد پاراتیروئید چهار عدد
هستند که در پشت تیروئید قرار گرفته اند.وقتی این غدد بیش از حد هورمون ترشح کنند
سطح کلسیم خون را بالا میبرند و میتوانند سنگ کلیه ایجاد کنند.اگر این غدد به
دلایلی مثل سرطان و … بزرگ شده باشند نیاز هست که با
عمل جراحی آنها را خارج کنند.
پیشگیری از سنگ کلیه
– آب کافی در طول روز بنوشید : پزشکان به کسانی که سابقه ی
سنگ کلیه دارند توصیه میکنند روزانه دو سه لیتر آب بنوشند.اگر در منطقه ای با آب و
هوای گرم زندگی میکنید یا ورزش میکنید نیاز به آب بیشتری دارید. شفاف بودن ادرار
نشان دهنده ی این است که آب کافی مینوشید.
– غذاهای با
اگزالات کمتر بخورید : از مصرف غذاهای پر اگزالاتی مثل ریواس ، چغندر ، آب چغندر، بامیه ، اسفناج ، آجیل ، چای ، شکلات خودداری کنید.
– غذاهای کم نمک
بخورید ، کم تر پروتئینهای حیوانی مصرف کنید : از خوردن نمک زیاد خودداری کنید ،
همچنین سعی کنید پروتئینهای گیاهی را جایگزین پروتئینهای حیوانی کنید.
– به خوردن
غذاهای پر کلسیم ادامه دهید : غذاهایی که کلسیم دارند مثل لبنیات زیاد نمیتوانند
ریسک سنگ کلیه را افزایش دهند و میتوانید به خوردن آنها ادامه دهید.ولی بازهم باید
به دستورات پزشکتان عمل کنید.همچنین قبل از خوردن مکملهای کلسیم نیاز هست با
پزشکتان مشورت کنید.
کنترل با روشهای پزشکی
با روشهای پزشکی میتوان میزان املاح
موجود در ادرار را تنظیم کرد.این روشها بستگی به نوع سنگ دارد که در زیر به مواردی
اشاره کرده ایم.
1- سنگهای کلسیمی
: برای پیشگیری از تشکیل سنگهای کلسیمی پزشکتان ممکن است داروهای تیازید تجویز کند.
2- سنگهای اوریک
اسیدی : داروی آلوپورینول میتواند میزان اسید اوریک بدن را کاهش دهد.
3- سنگهای
استروویت : برای پیشگیری از این نوع سنگها نیاز هست که باکتریهای مجاری ادراری
کاهش یابند.استفاده ی طولانی مدت از آنتی بیوتیکها میتواند راهکار باشد.
4- سنگهای سیستینی
: درمان این نوع سنگها خیلی سخت است ولی پزشکان معمولا توصیه میکنند زیاد آب
بنوشید.