بسمه تعالی
در سال 1831 برای اولین بار منشور حقوق بیمار در ایران در 11 ماده تدوین و از سوی معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش
پزشکی ابلاغ گردید. پس از بررسی و بازبینی ، متن نهایی منشور حقوق بیمار در آبان ماه 1833 از سوی وزیر بهداشت، درمان و آموزش
پزشکی به مراکز تابعه ابلاغ گردید. منشور جامع حقوق بیمار در 5 محور کلی و 83 بند به همراه بینش و ارزش و یک تبصره پایانی تنظیم
گردیده است. محورهای پنجگانه منشور حقوق بیمار شامل موارد زیر است :
منشور حقوق بیمار
1- دریافت مطلوب خدمات سلامت حق بیمار است .ارائه خدمات سلامت باید : شایسته شان و منزلت انسان و با احترام به ارزش ها ، اعتقادات فرهنگی و مذهبی باشد .برپایه ی صداقت ، انصاف ، ادب وهمراه با مهربانی باشد .فارغ از هرگونه تبعیض از جمله قومی ، فرهنگی، مذهبی، نوع بیماری و جنسیتی باشد .براساس دانش روز باشد .مبتنی بر برتری منافع بیمار باشد .در مورد توزیع منابع سلامت مبتنی بر عدالت و اولویت های درمانی بیماران باشد .مبتنی بر هماهنگی ارکان مراقبت اعم از پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی باشد .به همراه تامین کلیه امکانات رفاهی پایه و ضروری و به دور از تحمیل درد و رنج و محدودیت های غیر ضروری باشد .توجه ویژه ای به حقوق گروه های آسیب پذیر جامعه از جمله کودکان ، زنان باردار، سالمندان، بیماران روانی ، زندانیان، معلولان ذهنی و جسمیو افراد بدون سرپرست داشته باشد. در سریع ترین زمان ممکن و با احترام به وقت بیمار باشد .با در نظرگرفتن متغیرهایی چون زبان ، سن و جنس گیرندگان خدمت باشد .درمراقبت های ضروری و فوری )اورژانس( ، بدون توجه به تامین هزینه ی آن صورت گیرد. در موارد غیر فوری )الکتیو( براساس ضوابط تعریفشده باشد.در مراقبت های ضروری و فوری )اورژانس( ، در صورتی که ارائه خدمات مناسب ممکن نباشد لازم است پس از ارائه ی خدمات ضروریوتوضیحات لازم ، زمینه انتقال بیمار به واحد مجهز فراهم گردد .در مراحل پایانی حیات که وضعیت بیماری غیرقابل برگشت و مرگ بیمار قریب الوقوع می باشد با هدف حفظ آسایش وی ارائه گردد. منظور ازآسایش کاهش درد و رنج بیمار ، توجه به نیازهای روانی ،اجتماعی، معنوی و عاطفی وی و خانواده اش در زمان احتضار می باشد. بیمار در حالاحتضار حق دارد در آخرین لحظات زندگی خویش با فردی که می خواهد همراه گردد.2– اطلاعات باید به نحو مطلوب و به میزان کافی دراختیار بیمار قرارگیرد.محتوای اطلاعات باید شامل موارد ذیل باشد؛مفاد منشورحقوق بیمار در زمان پذیرش ضوابط و هزینه های قابل پیش بینی بیمارستان اعم از خدمات درمانی و غیردرمانی و ضوابط بیمه ومعرفی سیستم های حمایتی در زمان پذیرشنام، مسئولیت و رتبه ی حرفه ای اعضای گروه پزشکی مسئول ارائه مراقبت از جمله پزشک ، پرستار و دانشجو و ارتباط حرفه ای آن ها با یکدیگرروش های تشخیصی و درمانی و نقاط ضعف وقوت هر روش و عوارض احتمالی آن ، تشخیص بیماری، پیش آگهی و عوارض آن و نیز کلیه یاطلاعات تاثیرگذار درروند تصمیم گیری بیمارنحوه ی دسترسی به پزشک معالج و اعضای اصلی گروه پزشکی درطول درمانکلیه اقداماتی که ماهیت پژوهشی دارندارائه آموزش های ضروری برای استمراردرماننحوه ی ارائه اطلاعات باید به صورت ذیل باشد:اطلاعات باید در زمان مناسب و متناسب با شرایط بیمار از جمله اضطراب و درد و ویژگی های فردی وی از جمله زبان، تحصیلات و توان درک دراختیار وی قرارگیرد، مگر این که :- تاخیر در شروع درمان به واسطه ی ارائه اطلاعات فوق سبب آسیب به بیمار گردد؛ ) دراین صورت انتقال اطلاعات پس از اقدام ضروری، دراولین زمان مناسب باید انجام شود.(- بیمار علی رغم اطلاع از حق دریافت اطلاعات ، از این امر امتناع نماید که در این صورت باید خواست بیمارمحترم شمرده شود ، مگر این کهعدم اطلاع بیمار، وی یا سایرین را در معرض خطر جدی قراردهد .بیمار می تواند به کلیه ی اطلاعات ثبت شده در پرونده ی بالینی خود دسترسی داشته باشد و تصویر آن را دریافت نموده و تصحیح اشتباهاتمندرج درآن را درخواست نماید.3 – حق انتخاب و تصمیم گیری آزادانه بیماردر دریافت خدمات سلامت باید محترم شمرده شود.محدوده انتخاب و تصمیم گیری درباره موارد ذیل می باشد؛انتخاب پزشک معالج و مرکز ارائه کننده ی خدمات سلامت در چارچوب ضوابطانتخاب و نظرخواهی از پزشک دوم به عنوان مشاورشرکت یا عدم شرکت درهرگونه پژوهش ، با اطمینان از اینکه تصمیم گیری وی تاثیری در تداوم و نحوه دریافت خدمات سلامت نخواهد داشتقبول یا رد درمان های پیشنهادی پس از آگاهی از عوارض احتمالی ناشی از پذیرش یا رد آن مگر درموارد خودکشی یا مواردی که امتناع ازدرمان شخص دیگری را در معرض خطر جدی قرار می دهداعلام نظر قبلی بیمار در مورد اقدامات درمانی آتی در زمانی که بیمار واجد ظرفیت تصمیم گیری می باشد ثبت و به عنوان راهنمای اقداماتپزشکی درزمان فقدان ظرفیت تصمیم گیری وی با رعایت موازین قانونی مد نظر ارائه کنندگان خدمات سلامت و تصمیم گیرنده جایگزین بیمارقرارگیرد.شرایط انتخاب و تصمیم گیری شامل موارد ذیل می باشد؛انتخاب و تصمیم گیری بیمار باید آزادانه و آگاهانه، مبتنی بردریافت اطلاعات کافی و جامع ) مذکوردربند دوم( باشد.پس از ارائه اطلاعات، زمان و کافی به بیمارجهت تصمیم گیری و انتخاب داده شود.-4 ارائه خدمات سلامت باید مبتنی براحترام به حریم خصوصی بیمار) حق خلوت ( و رعایت اصلرازداری باشد.رعایت اصل رازداری راجع به کلیه ی اطلاعات مربوط به بیمارالزامی است مگردرمواردی که قانون آن را استثنا کرده باشد.درکلیه ی مراحل مراقبت اعم از تشخیصی ودرمانی باید به حریم خصوصی بیمار احترام گذاشته شود. ضروری است بدین منظورکلیه ی امکاناتلازم جهت تضمین حریم خصوصی بیمارفراهم گردد.فقط بیمار و گروه درمانی و افراد مجاز از طرف بیمار و افرادی که به حکم قانون مجاز تلقی می شوند می توانند به اطلاعات دسترسی داشتهباشند.بیمارحق دارد در مراحل تشخیصی از جمله معاینات، فردمعتمد خود را همراه داشته باشد.همراهی یکی از والدین کودک درتمام مراحل درمان حق کودک می باشد مگر اینکه این امر بر خلاف ضرورت های پزشکی باشد.5– دسترسی به نظام کارآمد رسیدگی به شکایات حق بیمار است .هر بیمار حق دارد درصورت ادعای نقض حقوق خودکه موضوع این منشوراست، بدون اختلال در کیفیت دریافت خدمات سلامت به مقامات ذیصلاح شکایت نماید.بیماران حق دارند از نحوه رسیدگی و نتایج شکایت خود آگاه شوند.خسارت ناشی از خطای ارائه کنندگان خدمات سلامت باید پس از رسیدگی و اثبات مطابق مقررات درکوتاه ترین زمان ممکن جبران شود.دراجرای مفاد این منشور درصورتی که بیمار به هر دلیلی فاقد ظرفیت تصمیم گیری باشد، اعمال کلیه ی حقوق بیمار - مذکور در این منشور-برعهده ی تصمیم گیرنده ی قانونی جایگزین خواهد بود. البته چنانچه تصمیم گیرنده ی جایگزین برخلاف نظرپزشک، مانع درمان بیمار شود،پزشک می تواند از طریق مراجع ذیربط درخواست تجدید نظر در تصمیم گیری را بنماید .چنانچه بیماری که فاقد ظرفیت کافی برای تصمیم گیریاست، اما میتواند در بخشی ازروند درمان معقولانه تصمیم بگیرد، باید تصمیم او محترم شمرده شود.